Co-Design Canvas

Wat is het Co-Design Canvas?

Het Co-Design Canvas is een kwalitatief en makkelijk te gebruiken instrument voor het transparant starten, flexibel plannen, uitvoeren en evalueren van samenwerkingen rondom maatschappelijke uitdagingen met verschillende betrokkenen.

Problemen in samenwerkingen ontstaan vaak door spanningen tussen verschillende betrokkenen, bijvoorbeeld door ongelijke machtsverhoudingen, of doordat er allerlei dingen gebeuren en ontstaan die van tevoren niet voorzien, doorgesproken en/of doordacht zijn. Het Canvas kan deze zaken en relaties inzichtelijk maken en de betrokken partijen een gezamenlijke taal bieden om op het proces te reflecteren. Co-designprocessen vragen om dialoog, transparantie en empathie. Het Co-Design Canvas kan helpen bij het faciliteren van dit proces en bij het creëren van inzichten over waarom processen wel of niet slagen.

Het Canvas biedt een hulpmiddel voor overheden, burgers, bedrijven, non-profitorganisaties, kennisinstellingen en andere belanghebbenden om helder te kunnen communiceren en samenwerken. Het maakt verschillen in belangen, kennis, ervaring en machtsverhoudingen inzichtelijk, staat vanaf het begin stil bij gewenste positieve impact en concrete resultaten en zorgt ervoor dat ieders stem echt gehoord wordt. Kortom, het is een instrument dat de variabelen die invloed hebben op een co-designtraject inzichtelijk en bespreekbaar maakt. Hierdoor ontstaat begrip voor elkaars rol, een gemeenschappelijke taal en een helder startpunt. Het Canvas biedt flexibiliteit om te reageren op onverwachte gebeurtenissen en helpt om een co-designtraject beter te begrijpen, uit te voeren, maar ook om dit te plannen en te evalueren.

In co-design- en participatieprocessen wil je graag dat iedereen een gelijkwaardige inbreng kan en mag hebben; dat ieders stem gehoord en meegenomen wordt. Maar er zijn altijd verschillen in belang, ervaringen, kennisniveau, rol, sociale en organisatieachtergrond, etc. Het doel is om deze verschillen en overeenkomsten in een open, respectvolle en transparante dialoog inzichtelijk te maken en tot een gedeeld veranderdoel en gezamenlijke aanpak te komen. Hoe je dit gesprek faciliteert is daarbij minstens zo belangrijk als wie er aan tafel zitten.

Hoe het Co-Design Canvas te gebruiken?

Als je het Canvas gaat inzetten is het goed om je als initiatiefnemer(s) en/of facilitator(en) van een samenwerking te realiseren dat je dit Canvas als middel gebruikt, om er in eerste instantie achter te komen wat de focus van de gemeenschappelijke vervolgactiviteiten zou moeten worden, om de gewenste resultaten en impact te bereiken. Het vullen van het Canvas is dus geen doel op zich.

Concreet benoemt het Co-Design Canvas acht variabelen, die invloed hebben op een co-designtraject. Het Canvas integreert deze variabelen in co-design kaarten, die in samenhang een overzichtelijk en toegankelijk instrument voor co-designtrajecten vormen. Iedere variabele correspondeert met één proceskaart: de problematische context, het veranderdoel, de betrokkenen, de concrete resultaten, de impact, de focus en de co-designomgeving en -activiteiten. Deze variabelen hebben niet alleen invloed op het proces als geheel, maar beïnvloeden ook elkaar. Zo hebben de betrokkenen invloed op de focus en bepaalt de focus weer wie er aan het proces moet meedoen. Wie er aan tafel zit bepaalt vervolgens weer welke concrete resultaten en impact gewenst en haalbaar zijn.

De bovenzijde van het Canvas gaat voornamelijk over het inventariseren en verkennen van de problematische context (waarom samenwerken) en wie er (idealiter) bij betrokken zijn? De onderzijde van het Canvas focust op welke activiteiten uitgevoerd gaan worden door wie en waar (hoe) om tot kansen voor concrete resultaten en impact te kunnen komen (wat). De linkerzijde verheldert de huidige problematische situatie; de rechterzijde de gewenste situatie. De methode komt vooral tot zijn recht in situaties waar maatschappelijke vraagstukken worden aangegaan.

Vaak vormt de problematische context samen met het initiële veranderdoel het startpunt van de samenwerking. Daarna beweeg je gedurende het proces voortdurend heen en weer tussen het gewenste impact, concrete resultaten, de betrokkenen, de focus en de co-designomgeving en -activiteiten. De focus wordt hierdoor steeds scherper en wellicht kom je er ook achter dat de context veel complexer en breder is en het doel moet worden aangepast. Het Canvas is dus een dynamisch instrument dat voortdurend aan verandering onderhevig is. Een co-designtraject is een iteratief en gezamenlijk leerproces.

Waar komt het Co-Design Canvas vandaan?

Het Co-Design Canvas is ontstaan in het co-designtraject dat het Cube design museum, Anja Köppchen en Gène Bertrand, samen met Inholland lector Wina Smeenk in 2020 uitvoerden met inwoners van Ransdaal en de gemeente Voerendaal in het kader van het H2020 project SISCODE. De inhoud en werkwijze is ontwikkeld samen met de inwoners en gemeente gebaseerd op het Design Choices Framework for Co-creation Projects en het Business Model Canvas van Osterwalder. Gebaseerd op ervaringen in onderzoek en praktijk met het Canvas, heeft het zich de afgelopen 3 jaar verder geëvolueerd.