Valorisatiekaarten

Wat zijn valorisatiekaarten?

Valorisatiekaarten zijn een systematische manier van rapporteren over valorisatie (benutting van kennis), gebaseerd op een specifiek uitgangspunt over valorisatie gevat in het zogeheten 4D-valorisatiemodel.

Het 4D-valorisatiemodel neemt de volgende definitie als uitgangspunt: “Kennisvalorisatie is het proces van waardecreatie uit kennis, door kennis geschikt en/of beschikbaar te maken voor economische en/of maatschappelijke benutting en te vertalen in concurrerende producten, diensten, processen en nieuwe bedrijvigheid”. Wie, wanneer, waar en hoe wetenschappelijke kennis gevaloriseerd wordt, hangt samen met het organisatieniveau, het wetenschapsgebied, de betrokken partijen en de fase van het onderzoek. Het is daarom niet verstandig één enkele set van indicatoren te ontwikkelen die in elke situatie toepasbaar is.

In het 4D-valorisatiemodel worden vier dimensies van valorisatie onderscheiden:

1. Partij: Verschillende partijen dragen verantwoordelijkheid voor valorisatie: zowel de kennisaanbieder (universiteit, hogeschool), als de kennisgebruiker (bedrijf, branche, overheid, maatschappelijke groepering), als de intermediaire partij (wetenschapsfinancier, overheid).
2. Aggregatieniveau: Binnen een partij is de verantwoordelijkheid voor valorisatie op verschillende niveaus belegd: van het institutionele niveau van universiteit, bedrijf of financier via het middenniveau van afdelingen of programma’s tot aan het praktische niveau van de onderzoeker of het innovatieproject.
3. Discipline/onderzoeksgebied: Valorisatie vindt plaats in alle disciplines en domeinen van onderzoek en zowel in monodisciplinair als in multidisciplinair onderzoek. Voor iedere discipline bestaan geëigende vormen van valorisatie: van octrooien en spin-offs, via advies over nieuwe wetgeving tot het samenstellen van een tentoonstellingscatalogus.
4. Fase: Valorisatie is een proces waarbij bewustzijn en interactie in alle fasen van onderzoek van belang zijn: van de fase van het formuleren van missie en beleid, via de ontwikkeling van onderzoek, agendasetting, uitvoering en disseminatie, tot toepassing ervan.

Iedere valorisatiesituatie wordt gezien als een andere uitsnede uit het 4D-valorisatiemodel. Voor iedere specifieke situatie zal een selectie van relevante indicatoren op maat moeten worden geformuleerd. Deze indicatoren worden op een valorisatiekaart gepresenteerd. Daarbij wordt ook een duidelijk standpunt ingenomen over indicatoren:

• Valorisatie is niet te meten en te vergelijken door simpele tellingen. Tellingen geven namelijk onvoldoende inzicht in het valorisatieproces en tonen niet aan welke waarde wordt gecreëerd.
• Er is een combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve gegevens nodig om een gefundeerd oordeel te vormen.
• Iedere situatie is uniek en afhankelijk van de context. Daarom is het vergelijken van prestaties tussen verschillende situaties niet zinvol of relevant.

Hoe valoriatiekaarten te gebruiken?
Op iedere valorisatiekaart zijn telkens dezelfde drie dimensies bepaald: onderzoeksgebied, partij en aggregatieniveau. Deze worden dus van tevoren vastgesteld, bijvoorbeeld creatieve industrie als onderzoeksgebied, een hogeschool als partij en een kenniscentrum of lectoraat als aggregatieniveau. De indicatoren worden gepresenteerd op de vierde dimensie, de fase van het onderzoek. Ter illustratie hierbij een valorisatiekaart voor een technische universiteit.

Het 4D-valorisatiemodel laat zien dat het belangrijk is om karakteristieke eigenschappen van de specifieke situatie in acht te nemen. Goede uitgangspunten bij de ontwikkeling van een valorisatiekaart zijn daarom missie en beleid. Wat willen we bereiken op het gebied van valorisatie? Wat is onze verantwoordelijkheid? Wat kunnen we beïnvloeden? Wat zijn onze doelstellingen om de missie te bereiken? En met welke strategieën willen we de doelstellingen en missie verwezenlijken? Wat voor activiteiten ondernemen we, hoe organiseren we het onderzoek, met wie werken we samen, wat en wie willen we bereiken? Hoe maken we onze resultaten bekend? Antwoorden op dergelijke vragen leiden naar relevante indicatoren voor valorisatie.

Waar komen valorisatiekaarten vandaan?
De valorisatiekaarten worden beschreven in het rapport Waardevol. Indicatoren voor valorisatie uit 2011. In dit rapport wordt verslag gedaan van een verkenning door het Rathenau Instituut, Technologiestichting STW en Technopolis naar de mogelijkheden van het gebruik van indicatoren voor kennisvalorisatie.